Nederlands beleid met betrekking tot toegang en verdeling van voordelen

De nota bevat hoofdstukken over overheidsdoelstellingen en raamwerkovereenkomsten met betrekking tot behoud van biodiversiteit, duurzaam gebruik en internationale samenwerking. De volledige tekst van de beleidsnota en de samenvatting zijn beschikbaar via de links aan de rechterkant van deze pagina.

In de nota stelt de regering dat zij het niet noodzakelijk acht om haar soevereiniteit ten aanzien van de toegang tot in Nederland voorkomende genetische bronnen in nationale wetgeving te verankeren (zie paragraaf 3.2 van de nota). De regering geeft ook de voorkeur aan een zo open mogelijk toegangsbeleid dat de uitwisseling van genetische bronnen tussen landen gemakkelijker maakt, op basis van voorafgaande geïnformeerde toestemming en met volledige erkenning van de belangen van verschillende belanghebbenden (zie paragraaf 3.1). Voor toegang tot genetische bronnen die onder de Nederlandse soevereiniteit vallen, hoeven gebruikers in principe geen voorafgaande geïnformeerde toestemming van de overheid te krijgen. Echter, in bepaalde vallen kan andere wetgeving van toepassing zijn, bijvoorbeeld op het gebied van natuurbescherming en behoud van biodiversiteit, en dan gelden er mogelijk wel verplichtingen om toegang te verkrijgen.

Een nationale wet voor de implementatie van Verordening (EU) Nr. 511/2014 in Nederland is van kracht geworden op 23 april 2016. In de bijbehorende memorie van toelichting wordt opgemerkt dat er geen specifieke regels van toepassing zullen zijn met betrekking tot de toegang tot genetische bronnen die in situ (‘in het veld’) in Nederland voorkomen.

Collecties van plantaardige genetische bronnen voor voedsel en landbouw

De Nederlandse overheid en het Centrum voor Genetische Bronnen in Nederland (CGN) zijn overeengekomen dat alle collecties die door het CGN beheerd worden en die onder de Nederlandse soevereiniteit vallen, aan gebruikers beschikbaar mogen worden gesteld onder de voorwaarden en bepalingen van de Standaardovereenkomst inzake overdracht van materiaal (standard material transfer agreement, SMTA) van het Internationale Verdrag inzake plantgenetische hulpbronnen voor voedsel en landbouw (ITPGRFA), ongeacht of de genetische bronnen in kwestie afkomstig zijn van gewassen die vermeld staan in de lijst in Bijlage I van het ITPGRFA. Nederland heeft ook collecties in het multilaterale systeem (MLS) van dit verdrag geplaatst (zie Implementatie van het ITPGRFA, hieronder).

Verder moedigt de Nederlandse regering particuliere collectiehouders aan om hun collecties beschikbaar te stellen aan derden conform de bepalingen van het Verdrag inzake biologische diversiteit (CBD). Belangrijke openbare collecties in Nederland worden beheerd door bijvoorbeeld het Westerdijk Fungal Biodiversity Institute, en de verschillende botanische tuinen. Het CBS hanteert een eigen overeenkomst inzake overdracht van materiaal (MTA), maar de meeste botanische tuinen hanteren de IPEN Code of Conduct en de bijbehorende MTA. Beide MTA’s dekken alleen gebruik voor niet-commerciële doeleinden.

Implementatie van het ITPGRFA

Als onderdeel van haar beleid om toegang tot genetische bronnen te vergemakkelijken, heeft de Nederlandse overheid een aantal Nederlandse collecties in het MLS laten opnemen, en dit gerapporteerd aan het Secretariaat van het ITPGRFA. Het gaat hier om de collecties die genetische bronnen bevatten van gewassen uit Bijlage I van het ITPGRFA, die beheerd worden door het CGN in Wageningen; om de Nachtschadecollectie van de Radboud Universiteit in Nijmegen; en om de appelcollecties van de Pomologische Vereniging Noord-Holland en de Noordelijke Pomologische Vereniging.

Wereldzaadbank Spitsbergen

De collecties van het CGN bevatten bijna 23.000 zaadmonsters van 30 verschillende gewassen. Duplicaten van dit materiaal liggen veilig opgeslagen in andere Europese genenbanken en in de Wereldzaadbank op het eiland Spitsbergen, om de genetische diversiteit van voedselgewassen ook voor toekomstige generaties veilig te stellen. 

AEGIS

De Nederlandse overheid heeft een memorandum van overeenstemming ondertekend voor de oprichting van AEGIS (A European Genebank Integrated System). In dit memorandum wordt bepaald dat de voorwaarden en bepalingen van de Standaardovereenkomst inzake overdracht van materiaal (Standard material transfer agreement, SMTA) van het ITPGRFA van toepassing zijn op de uitwisseling, (binnen het AEGIS systeem) van genetische bronnen van gewassen die niet in Bijlage I van het ITPGRFA vermeld staan. In deze context is het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken met het CGN overeengekomen dat de door CGN beheerde genetische bronnen van gewassen die niet in Bijlage I van het ITPGRFA staan vermeld, toegankelijk zijn onder de voorwaarden en bepalingen van de SMTA van het ITPGRFA.

FAO

Het Nederlandse beleid inzake toegang en verdeling van voordelen met betrekking tot genetische bronnen is door Nederland ook gerapporteerd in de vorm van nationale rapporten voor relevante ‘State of the World’-uitgaven van FAO, zoals State of the World’s Plant Genetic Resources, State of the World’s Animal Genetic Resources, en State of the World’s Forest Genetic Resources. Deze rapporten staan op deze pagina onder ‘Nationale rapporten’. De State of the World-rapporten van de FAO zijn te vinden op de pagina Downloads en links.